Het onverwoestbare en steeds groter wordende IK

Inmiddels ben ik op leeftijd gekomen, zoals men dat noemt. Wat mij opgevallen is, is dat het IK steeds groter is geworden bij de mensen die mij omringen. Ook bij mensen die wat verder van mij af staan is het IK steeds prominenter aanwezig. Het nadeel hiervan is dat HET ALGEMEEN BELANG steeds rapper achter de horizon dreigt te verdwijnen. Ook de politiek krijgt meer en meer last van het grote IK. Het is geen wonder want het neoliberale denken en de daaraan gekoppelde marktwerking beheerst al ongeveer veertig jaar de westerse samenlevingen en vecht zich als een kwaadaardig ‘Fremdkorper’ in in de talloze andere mondiale culturen. Dat dit gebeuren kan heeft diverse redenen. Als eerste reden dient genoemd te worden de extreme agressiviteit die de westerse cultuur aankleeft. Over de destructieve imperialistische invloed van het kapitalistische westen hoeven we weinig woorden vuil te maken. Die bestaat gewoon en doet zijn nihilistische werk. Belangrijk bij dit proces is de buitensporige exaltatie van het marktdenken. Binnen dit denken ziet men de ander niet als medemens (met de nadruk op ‘mede’) maar als een concurrent in een situatie van schaarste. De medemens als concurrent dus. Een concurrent wordt al gauw een vijand en een vijand kun je niet vertrouwen omdat deze altijd te kwader trouw is en soms zelfs geweld wil gebruiken om te verkrijgen wat van jou is. Inmiddels zijn grote delen van de mondiale samenleving ten diepste geïnfecteerd met dit wantrouwen en is binnen dit hele proces het IK steeds groter geworden. De marktsamenleving kenmerkt zich tevens door standaardisatie van het productieproces, en door de daarmede ten nauwste samenhangende arbeidsverdeling. Kapitaal speelt een andere, heel belangrijke rol. Kenmerken die minder opvallend zijn: Het marktdenken is niet geneigd tot empathie, in tegendeel, het marktdenken wakkert het per definitie het botte egoïsme aan. Uiteraard is egocentrisme een evolutionair aanwezige eigenschap, waaruit het botte egoïsme zich kennelijk, indien het niet gereguleerd en getemperd wordt door de ratio, als een verwoestende en decadente factor ontwikkelt. Ik heb een neefje van ongeveer drie jaar die te pas en te onpas roept “Alles is voor Brammetje” . Dat is grappig bij drie jarigen, maar niet bij volwassenen. De opvoeding en verdere vorming zijn, mijns inziens, bedoeld om een dergelijke rabiate hebzucht zo veel mogelijk te neutraliseren. Maar dat is niet wat de werking van het marktmechanisme binnen een honderd procent kapitalistische samenleving beoogt. Nee, binnen een dergelijke samenleving wordt het als een prachtige eigenschap gezien om alles als vanzelfsprekend naar je toe te harken. Er ontstaan (let op de sportterminologie) “Winners en Losers”. Binnen een samenleving, die het recht van de sterkste op een onbeschaamde wijze propageert en met enthousiasme gebruik maakt van het daarbij horende “ethische” instrumentarium, kan het niet anders dan dat er op den duur een steeds grotere massa van kennisarme en materieel gedepriveerden ontstaat die op enig moment in de toekomst in opstand gaat komen om het zware fysieke en mentale juk, opgelegd door een kleine elite van niet empathische, hedonistische en geborneerde verkwisters, van zich af te gooien. En deze cyclus kan zich eindeloos herhalen, tenzij er een vernieuwend, humaan en op wetenschappelijke gronden gebaseerd samenlevingsmodel wordt ontwikkeld; een model dat als belangrijkste uitgangspunten empathie, de geïnternaliseerde wil tot delen en de noodzaak tot sober leven, in zich bergt. Tot hier, morgen gaan we verder.