Er zijn mensen die het fijn vinden om macht uit te oefenen. Om anderen onder subtiele dwang te vertellen wat zij moeten doen en hoe zij moeten denken. Ik zeg “onder subtiele dwang” omdat de dwang meestal niet zo duidelijk wordt. Hij blijft gewoonlijk onderhuids. Het kan de dwang van de loondienstverhouding zijn of de dwang van de emotionele chantage, de dwang van het slachtofferschap. Feit blijft dat er, zoals ik heb kunnen constateren, redelijk veel mensen zijn die genieten van hun machtspositie. De intensiteit van dat “genieten” overstijgt bij machtsgeile mensen kennelijk ruimschoots de voldoening die een normaal mens kan voelen bij het geven van een welgemeend en door deskundigheid geschraagd advies. Dat soort machtsgeile mensen noemen we in de volksmond zogenaamde “geboren” leiders. Leiders die ons de weg willen wijzen en van nature weten wat goed voor ons is. Mensen die op grond van hun vermeende aard er vast van overtuigd zijn dat zij, gevraagd of ongevraagd, leiding moeten geven aan de stuurloze kudde.
Als je er een bijna erotisch genoegen in schept om macht uit te oefenen vanwege die macht zelf, ben je naar mijn mening een onvervalste sociopaat. In het vrije bedrijf vinden we helaas nog aardig wat mensen die min of meer verslaafd zijn aan het uitoefenen van macht omwille van die macht zelf. Kreten als “Het is MIJN bedrijf, het is MIJN geld en het is MIJN verantwoordelijkheid” worden als publiek excuus, als excuus voor de bühne, gebruikt om de schier pathologische zucht naar machtsuitoefening over de medemens te rationaliseren. Als u begrijpt wat ik bedoel. Nee, ik zeg het verkeerd, als u wilt begrijpen wat ik bedoel. Deze mensen hebben gewoonlijk niet veel op met solidariteit. Solidariteit is in hun ogen een excuus voor zwakkeren om onsympathieke kwetsbaarheid te neutraliseren met behulp van het geld of de arbeid van anderen, meestal de sterkeren. Het ‘voorrecht’ tot machtsuitoefening is, mijns inziens, naast geld de belangrijkste beloning voor nogal wat zgn. crypto-sociopaten binnen het bedrijfsleven.
Er is natuurlijk ook, zoals wij allemaal weten, de macht die op subtiele en geraffineerde wijze kan worden uitgeoefend door iemand die zijn slachtofferrol wil benadrukken. Dat soort macht wordt bijna altijd aangewend om aandacht en zorg af te dwingen. De slachtofferrol geeft min of meer indirect macht aan de zwakkeren, reden waarom dit specifieke machtsmechanisme een totaal andere dynamiek vertoont. Het is meer een afgeleide macht. Het is een macht die bestaat bij de gratie van empathie en bezorgdheid van de ander. Dat neemt overigens niet weg dat een slachtoffer enorm van zijn macht kan genieten.
En dan is er natuurlijk ook nog de brute wrede macht van de concentratiekampen, de oorlogen en de perverse perfide systemen. Dat is de macht van het langzaam doldraaiende collectief. Dat is de macht van de corrumperende politieke systemen. Een macht die meestal uitgeoefend wordt door de lafste en wreedste elementen, die, jammer genoeg, elke samenleving altijd weer in haar boezem bergt. De dragers van die perverse macht in de toekomst zijn de potentiële sadisten, moordenaars, dieven en laffe verraders die nu al onder ons zijn. Angstaanjagend wrede en liefdeloze monsters die pas hun ware aard laten zien als de tijd en de omstandigheden daar rijp voor zijn. De voorkeur voor een dergelijk soort machtsuitoefening zie je dus heel vaak bij extreem religieus of ideologisch aangestuurde gekken of bij extreme ‘Blut und Boden’ – nationalisten. Persoonlijke macht is ook hier, naast de irrationele beloften van krankzinnige religies en ideologieën, de belangrijkste beloning. De morele en soms daadwerkelijk gewelddadige macht van de “gelovige” over de niet gelovige. Geloof en idealen als excuus om puur persoonlijke macht uit te oefenen.
We zien met name in het bedrijfsleven de ontplooiing van persoonlijke macht als component van een decadent, vaak sterk anti-intellectueel en onbeheerst streven naar bezitsvorming. Daarnaast bestaat ook de dynamiek van de zojuist genoemde, pathologische, brute en gewelddadige machtsuitoefening die inherent is aan allerlei rare machtsgeile godsdiensten en ideologieën.
Voor het bevredigen van al die machtswellust is leiderschap in ontelbaar veel vormen een voorwaarde. De machtswellusteling kent geen onbaatzuchtige liefde. Voor hem heeft alles een prijs. Voor wat hoort wat. De machtsgeile mens is meestal een groot voorstander van de vrijemarktwerking zijnde de habitat waarin hij zijn machtswellust het meest optimaal kan ontplooien. In de micro-wereld van het VKblog is dat fenomeen ook manifest. Machtsgeile mensen benoemen zichzelf maar al te graag tot natuurlijke leider. Zij bevelen en verordonneren, zij geven “directieven” en zij bepalen daarmede dus wat de ander moet doen en hoe die ander eigenlijk zou moeten denken. De rol die de door anderen aangestelde, maar vooral de zelfbenoemde leiders zich meestal aanmeten is uiterst frustrerend en soms zelfs regelrecht contraproductief bij de voortdurende “strijd” van de gemiddelde mens om zijn latent aanwezige onlustgevoelens te neutraliseren. De zelfbenoemde natuurlijke leiders belemmeren namelijk in sterke mate de natuurlijke ontplooiing van de werkelijk vrije ethische mens. Leiders zijn akelige hinderpalen op weg naar een harmonieus en sereen bestaan. En de, mijns inziens, meest irritante leider is, zoals ik al min of meer heb gezegd, de zelfbenoemde zgn “natuurlijke” leider en tot die categorie behoren helaas de meeste leiders.
Er is daarnaast soms ook sprake van gezag op basis van het primaat der Liefde. Op basis van de verinnerlijkte liefde voor de medemens. Dat is een goede zaak, vind ik. Belangeloze liefde. Een wetenschappelijke gruwel in de ogen van de evolutionair biologen. Het “houden van” zonder voorwaarden vooraf. Ja, dat lijkt mij een goede en eigenlijk onmisbare zaak voor een harmonieuze en liefdevolle samenleving.
Het is daarom uiterst betreurenswaardig dat liefde, anders dan in een seksuele connotatie, een steeds groter taboe wordt in een verhardende en verzakelijkende wereld. Men zou het de contemporaine “angst” voor Liefde kunnen noemen. De hardheid van de glamoureuze en voortdurend jeugdig moeten ogende perfecte buitenkant vreet zich steeds verder een weg naar binnen, naar het hart en naar de ziel.
Prachtig toch hè, al die vergezichten op ideale samenlevingen en anarchistische gemeenschappen. Maar helaas, onze huidige wereld wordt nog altijd te sterk bevolkt door egoïstische hufters om überhaupt ook maar te denken aan een wereld zonder leiders. Integendeel, in een wereld waar geteisem en gajes de boventoon voert is keihard leiderschap een absolute noodzaak. En je kunt je zelfs afvragen of democratie wel een passende oplossing is voor een land waarin zoveel schoelje en criminelen min of meer vrij spel hebben en nu zelfs al tot in de Tweede Kamer zijn doorgedrongen.